شیراز یکی از شهرهای بزرگ ایران است که بناهای تاریخی زیادی در آن واقع شده است که یکی از جالب‌ترین آنها از نگاه گردشگران، مسجد نصیرالملک است. مسجد نصیرالملک که به مسجد صورتی نیز معروف است، یکی از مساجد قدیمی ایران است که با داشتن پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی، از جذابیت و زیبایی ویژه‌ای برخوردار است. این بنای تاریخی بسیار ارزشمند در سال ۱۳۵۸ توسط انجمن آثار ملی و باستان شناسی ایران به شماره ۳۹۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مسجد یکی از اماکن تاریخی است که گردشگران و مسافران بسیاری به شهر شیراز سفر می‌کنند تا از این مسجد قدیمی و تاریخی دیدن کنند. این مسجد در نزدیکی شاهچراغ قرار دارد.
گروه تحریریه ایران مبله در این مقاله قصد دارد تا به معرفی مسجد نصیرالملک شیراز بپردازد تا اگر برای نوروز 1402 برنامه سفر به شیراز را دارید علاوه بر بازدید از سایر مکان‌های توریستی و گردشگری در شیراز، از این مسجد غافل نشوید. در این مقاله ابتدا تاریخچه مسجد نصیرالملک شیراز را بررسی می‌کنیم و در ادامه معماری و ایوان‌های آن را مورد بررسی قرار میدهیم.
تاریخچه مسجد نصیرالملک شیراز
این بنای تاریخی بسیار زیبا در یکی از محله‌های قدیمی شیراز به نام گودعربان در خیابان لطفعلی خان زند و انتهای کوچه نصیر الملک قرار دارد.
مسجد نصیرالملک یکی از بناهای تاریخی مربوط به دوره قاجار است. سال ساخت این مسجد به حدود سال‌های ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ برمی‌گردد و توسط میرزا حسنعلی نصیرالمک شیرازی، فرزند میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک، حاکم وقت استان فارس ساخته شده است.
شاید وسعت این مسجد در مقایسه با سایر مساجد قدیمی، مانند مسجد وکیل بسیار کم باشد اما به لحاظ معماری و کاشی‌کاری جزء شاهکارهای تاریخی مربوط به دوره قاجار است.
زیربنای مسجد نصیر الملک شیراز حدود ۲۷۳۰ متر مربع است.
سرستون‌های این مسجد شباهت بسیار زیادی به سرستون‌های مسجد وکیل دارد اما در کل سرستون‌های مسجد نصیرالملک دارای ظرافت بسیار زیادی در طراحی و معماری است.
در گذشته بنای نصیرالملک شامل مسجد، منزل، حمام، آب انبار و… بود اما در حال حاضر به غیر از مسجد نصیر الملک تنها بخشی از منزل نصیرالملک که شامل تالار، حیاط و زیر زمین می‌شود، باقی مانده است.
معماری مسجد نصیرالملک شیراز
در قسمت ورودی مسجد چیزی که برای بازدیدکنندگان جلب توجه می‌کند، طاق‌نمایی بسیار بزرگ است که کاشی‌های هفت رنگ، نمایی زیبا به آن بخشیده‌اند. هفت رنگ مربوط به قرن‌ها قبل است که شامل رنگ‌های سیاه، سفید، زرد، صورتی، سبز، فیروزه‌ای و آبی لاجوردی است.
کاشی‌های مسجد نصیر الملک دارای بیشترین نقش از گل و مرغ است که تخصص نگارگران شیرازی در این طرح بود. طاق‌نمای مسجد با مقرنس‌کاری بسیار زیبا یکی دیگر از چیزی‌های است که قدمت تاریخچه مسجد نصیرالملک را نشان می‌دهد.
این مسجد دارای دو درب ورودی چوبی است که در بالای یکی از آنها شعری از شاعری به نام شوریده شیرازی بر روی سنگ مرمر نوشته شده است. گفته می‌شود که شویده شیرازی این شعر را به مناسب سال اتمام مسجد نصیرالملک سروده است.
این مسجد دارای دو شبستان است که به آنها شبستان غربی و شبستان شرقی می‌گویند. شبستان غربی دارای نمای آجری است و نمایی بسیار زیباتر از شبستان شرقی دارد. طاق این شبستان بر روی ستون‌های سنگی قرار دارد که طرح مارپیچ به آنها جلوه ویژه‌ای داده است. همچنین ستون‌های شبستان غربی در دو ردیف ششتایی قرار دارند. در واقع تعداد این ستون‌ها به نیت ۱۲ امام در نظر گرفته شده است.
این شبستان دارای ۷ درگاه است که آن را به صحن مسجد می‌رساند. این درگاه‌ها که دارای ۷ درب چوبی هستند، با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌اند.
گفته می‌شود که سبک سنگ‌تراشی و نمای شبستان غربی از مسجد وکیل و مسجد مشیر شیراز الهام گرفته شده است. نمایی که در این فضا جلب توجه می‌کند، سنگ گندمک یکپارچه است. همچنین سقف این شبستان با نقش‌های اسلیمی و گل و بته تزئین شده است و در کنار آنها آیاتی از قرآن دیده می‌شود که با خط ثلث نوشته‌اند.
کف این شبستان نیز با کاشی‌های فیروزه‌ای فرش شده است و محراب آن که از سطح شبستان پایین‌تر است، با سنگ مرمر فرش شده است.
در کل این شبستان بیشتر در فصل‌های گرم و تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفته زیرا معماری آن به شکلی است که هوای بسیار خنکی دارد.
در شبستان غربی یک درب وجود دارد که که به چاه آب می‌رسد. به این راهرو که به چاه ختم می‌شود، راهرو چاه گاو یا گاورو می‌گویند. در این راهرو نیز یک حوضچه و یک دالان هم دیده می‌شود.
گفته می‌شود هر دو شبستان غربی و شرقی در امتداد جهت قبله واقع شده‌اند که شبستان شرقی در حال حاضر به موزه اوقاف اختصاص داده شده است.
در دالان شمالی این شبستان شعری با خط نستعلیق نوشته شده است و در کنار آن نام محمد حسن معمار و استاد محمد رضا کاشی‌پز که از سازندگان این بنا بوده‌اند حک شده است.
این بیت از سعدی همان شعری است که در این دالان به همراه تاریخ آغاز و پایان این بنا حک شده است:
غرض نقشی است کز ما باز ماندکه هستی را نمی‌بینم بقایی
مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی
ایوان‌های مسجد نصیر الملک شیراز
این مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی و در کل شباهتی میان این دو ایوان وجود ندارد.
در سه طرف ایوان شمالی سه نیم‌طاق دیده می‌شود و از طرف چهارم به صحن مسجد راه دارد. از میان این سه طاق، طاق میانی که از همه بلندتر است طاق مروارید نام دارد. چیزی که بر روی دیوارهای این طاق به چشم می‌خورد، آیات و احادیث قرآنی است.
ایوان شمالی مسجد نصیرالملک داری ۴ غرفه است و نمای سقف میانی آن با مقرنس‌کاری و کاسه‌سازی تزئین شده است. نکته جالبی که در مورد این ایوان وجود دارد این است که در بدنه طاق مروارید از تکه‌های چوب برای جلوگیری از تخریب بنا در زمان وقوع زلزله استفاده شده است. گفته می‌شود که معماری و نوع ساخت این بنا به شکلی است که تاکنون در برابر زمین‌لرزه‌های بسیار زیادی مقاوم بوده است.
جالب است بدانید برخی از گردشگران و توریست‌ها این مسجد را با نام مسجد صورتی می‌شناسند.
مسجد نصیرالملک به این دلیل به مسجد صورتی شهرت دارد که در کاشی‌های آن بسیار از رنگ صورتی استفاده شده و نه تنها شبستان مسجد بلکه همه مسجد سرشار از رنگ صورتی است. همین ویژگی باعث شده تا فضای بسیار مناسب و زیبایی برای عکاسی فراهم شود.
بهترین زمان برای بازدید از مسجد نصیرالملک شیراز ۷ صبح تا ۱۰ صبح است زیرا نور خورشید بر روی شیشه‌های رنگی می‌تابد.
اگر برای بررسی سایر جاذبه های دیدنی یا خرید سوغاتی شیراز کمک نیاز دارید می‌توانید به راهنمای جامع سفر به شیراز مراجعه کنید و اطلاعات بیشتری کسب کنید.
اجاره منزل مبله در شیراز و سراسر شهرهای ایران